Nasisi en Nthabi

Zuid-Afrika is fantastisch. Ik ben verliefd geworden op het land, de natuur, de mensen. Dat het land ook een minder mooie kant heeft, wist ik natuurlijk wel. Maar je staat er niet bij stil. Verblind door al het moois lijken de problemen waar de Zuid-Afrikaanse bevolking dagelijks mee te maken heeft, naar de achtergrond te verdwijnen. Maar een paar dagen geleden werd op een harde, pijnlijke manier duidelijk dat zelfs kinderen hier hun leven niet zeker zijn, en zelfs hun eigen familie hen niet de bescherming kan bieden die ze zo hard nodig hebben.

Vorige week bracht ik twee dagen door in Khayelitsha, de grootste township van Kaapstad. Er wonen zo'n twee miljoen mensen – meer dan de helft van het totale aantal inwoners van Kaapstad. Eén van die mensen is Lungi. Lungi heeft – met hulp van een aantal Nederlandse vrouwen – van haar huisje in Khayelitsha een Bed & Breakfast gemaakt: Lungi's. Zelf woont ze er met haar man en drie kinderen, en dan zijn er nog twee kamers voor gasten.

Ik ben nog nooit ergens zo hartelijk ontvangen als bij Lungi. Een stevige omhelzing, een vers sapje en ik ben niet Ninih, maar gewoon sister. Ze geeft – met heel veel trots – een rondleiding door het huis. Het verbaast me eigenlijk hoe mooi het is, in tegenstelling tot veel andere huisjes – voor zover het überhaupt huisjes te noemen zijn – die we onderweg gezien hebben. Het is heel schoon, simpel en strak ingericht met witte muren en in elke kamer één vrolijke, felgekeurde muur die me aan de huizen in de Bo-Kaap doen denken. Elke gastenkamer heeft een eigen badkamer, die eigenlijk mooier is dan de badkamer die ik met mijn huisgenoten deel. Ik voel me gelijk een beetje schuldig.

Dan is het tijd voor een tour door het deel van Khayelitsha waar Lungi woont. We – mijn twee Duitse collega'tjes en ik – vragen haar hoe veilig het is. Ze kijkt ons even bedenkelijk aan, en zegt dan 'safe'. Ik vraag me af of dat echt zo is, of dat ze het alleen maar zegt om ons gerust te stellen. Ik vrees dat laatste. Als we de hoek om lopen, komt er een groepje kinderen aangerend. "Abelung! Abelung!" roepen ze. Ik kijk Lungi vragend aan. "Means white people", zegt ze. "They are happy that you are here." De taal die ze spreken is Xhosa, een van de officiële talen van Zuid-Afrika, die door zo'n 7,5 miljoen mensen gesproken wordt.

Eén van de kindjes – een meisje, ik schat dat ze een jaar of zes is – slaat haar armen om mijn middel en klampt zich stevig vast. Ze heeft een grauw wit jurkje aan dat haar net iets te klein is en vol vlekken en vegen zit. Ze loopt op blote voetjes die vol zand en stof zitten – net als de meeste andere kindjes. Sommigen dragen versleten slippertjes. Voor ik het weet schiet ik vol. Kan ik deze mee naar huis nemen? Ze pakt mijn hand vast en loopt met ons mee. We gaan naar the Flower Man, vertelt Lungi ons.

The Flower Man blijkt een vriendelijke man van een jaar of vijftig, zestig te zijn, die me doet denken aan Morgan Freeman. Hij maakt al 27 jaar lang bloemen van blikjes. Trots laat hij ons zien hoe hij dat doet. De bloem die hij maakt is voor mij. "Because your eyes are so beautiful." Ik besluit nog een aantal bloemetjes van hem te kopen. Niet alleen omdat ik weet dat ik er op die manier waarschijnlijk voor zorg dat hij weer een dag kan eten, maar ook omdat ik ze echt heel mooi en bijzonder vind.
Lungi neemt ons daarna mee naar een schooltje en maken we kennis met met twee broers die ook kunst maken van gerecycled afval. Ik vind alles even indrukwekkend en kan niet stoppen met foto's maken. Maar de kindjes zijn het allermooiste. Ze lijken zo vrolijk en gelukkig – terwijl ik weet dat ze vrijwel niets hebben. Het zet je als rijke, blanke westerling wel weer even met beide voetjes op de grond.

Als we weer terug bij Lungi's komen, blijf ik buiten met de kindjes. We spelen verstoppertje, springtouwspelletjes en klapspelletjes. Zij leren mij liedjes in Xhosa en ik leer hen hoe ze foto's kunnen maken en zichzelf terug kunnen zien met mijn camera. Ze vinden het prachtig. Terwijl ik daar zit, met tien of meer kinderen om me heen, vraag ik me af waarom ik hier niet gewoon vijf maanden ben komen zitten. Ik zou zo graag willen helpen, iets voor ze kunnen betekenen. Wat dan ook. Ze maken mij op een vreemde manier gelukkig. Ik zou ze het liefst allemaal mee naar huis nemen.

Het valt me dan ook zwaar om de volgende dag terug te gaan naar Kaapstad en al die kleine hummeltjes achter te moeten laten. Ik geef Lungi een flinke fooi, die ze gebruikt voor the community. Ik hoop dat ik ze zo toch kan helpen, al is het maar een heel klein beetje.

Een week later krijg ik bedroefd nieuws: twee van de meisjes die met ons speelden, dood zijn. Verkracht en vermoord. In hun eigen huis, door hun eigen oom. Zes en negen jaar oud. Mijn maag draait zich om en ik vecht tegen de tranen. Het enige wat er door mijn hoofd gaat is: Waarom? Waarom zij? Waarom twee jonge, onschuldige meisjes? Waarom moesten zij dood? Waarom werden ze niet beschermd door hun familie? Had ik iets kunnen doen? Iets kunnen zien? Ze kunnen of moeten redden? Ik weet dat dat onmogelijk is, maar toch bekruipt me een soort van schuldgevoel.

Ik stuur Lungi een berichtje hoe erg ik het vind, maar dat dekt de lading niet. Ik kan de woorden niet vinden. Lungi vertelt dat ze bezig zijn om donaties in te zamelen, omdat er niet genoeg geld is om de meisjes fatsoenlijk te begraven. Ik beloof haar dat ik ook nog geld zal overmaken. "Dat is ook Zuid-Afrika", zegt vriendlief, "daar kun jij niks aan doen". Ik weet dat hij het goed bedoelt en dat hij gelijk heeft, maar het maakt me alleen maar verdrietiger, kwader en machtelozer. Ik wil wél iets doen. Ik wil er wél voor kunnen zorgen dat die kinderen veilig zijn, dat ze een toekomst hebben.

En ondertussen zit ik hier, in het centrum van Kaapstad, in een groot huis met mijn eigen kamer en uitzicht op de Tafelberg. Met eten in overvloed, een kast vol kleren en geld op de bank, dat ik spendeer aan 'leuke dingen'. Nog geen dertig kilometer verderop worden onschuldige kindjes door hun eigen familie verkracht en in koele bloede vermoord – en er is niet eens genoeg geld om hen een waardig afscheid te geven. Ja, dat is ook Zuid-Afrika.